Czym Kieślowski zadziwił Chucka Norrisa. Debaty na festiwalu Co Jest Grane 24

Podczas dwóch debat na festiwalu „Co Jest Grane 24” (w sobotę 18 czerwca w warszawskiej Królikarni) spróbujemy spojrzeć na twórczość Krzysztofa Kieślowskiego inaczej niż zwykle. W rozmowie weźmie udział m.in. znakomity aktor Jerzy Stuhr.

Z okazji Roku Kieślowskiego, obchodzonego w 20. rocznicę śmierci i 75. rocznicę urodzin reżysera, Telewizja Kino Polska przypomina najważniejsze dokumenty oraz fabuły od „Amatora” i „Przypadku” po „kolorową” trylogię. Spotkania 18 czerwca na Co Jest Grane 24 Festival w warszawskiej Królikarni wpisują się w program wydarzeń.

- Chcemy przenieść Kieślowskiego do obiegu kultury popularnej. Dlatego o „Dekalogu” porozmawiamy nie w kontekście wiary, tylko seriali i formy telewizyjnej. A przy okazji niedocenionego przez krytyków „Bez końca” odejdziemy od perspektywy filmoznawczej, by skupić się na metafizyce. Zastanowimy się, czy dziś polskie kino potrafi wkroczyć w tę sferę - zapowiadają pomysłodawcy debat, Kamil Gryko i Joanna Rożen-Wojciechowska, dyrektor programowa Kino Polska TV.

- Współczesna kultura Zachodu od metafizyki woli ironię i dystans. Natomiast Irańczycy i Kurdowie uwielbiają Kieślowskiego. Do tego stopnia, że gdy nasz kolega pojechał na festiwal do Teheranu, taksówkarz, zorientowawszy się, że ma do czynienia z Polakiem, zatrzymał samochód i wysiadł, żeby zrobić sobie zdjęcie z kimś z kraju Kieślowskiego - dodaje Rożen-Wojciechowska.

CZEGO ZAZDROŚCIŁ MU ANDRZEJ WAJDA

O tym, jak powstawał „Dekalog”, opowiedzą Dariusz Jabłoński, wówczas drugi reżyser i asystent Kieślowskiego, Jerzy Stuhr oraz Irena Strzałkowska, zastępca dyrektora Studia Filmowego Tor. A był to projekt wyjątkowy: w dwadzieścia jeden miesięcy (od marca 1987 roku) wyprodukowano dziesięć godzinnych filmów telewizyjnych i dwa kinowe. Ekipa pracowała po kilkanaście godzin na dobę, także w trudnych warunkach atmosferycznych, kręcąc niekiedy jednego dnia sceny do trzech różnych części, by wykorzystać lokalizację. - Krzysztof pracował jak głupi i zapłacił za to. Przecież stan jego serca nie wziął się tylko z palenia papierosów - uważa Strzałkowska.

Zgodnie z koncepcją Kieślowskiego każdy film miał realizować inny operator, żeby przesiąkły jego indywidualnym spojrzeniem i stylem opowiadania, a mimo to pozostały spójne. Strzałkowska znalazła przypadkiem maszynopisy, w których Kieślowski przedstawił zamysł na każdą z części „Dekalogu”.

- Dziś nazwalibyśmy to loglinem. W tych paru zwięzłych zdaniach zostało wszystko powiedziane, Krzysztof potrafił tak umiejętnie i precyzyjnie uchwycić sedno - zaznacza. - Pamiętam, jak Andrzej Wajda powiedział, że rzeczą, której naprawdę zazdrościł Kieślowskiemu, był pomysł na „Dekalog”. A wydawałoby się, że nic prostszego. To była żelazna zasada Krzysztofa. Ile razy słyszałam, jak mówił młodszym kolegom, którzy zwracali się do niego po radę, że tematy są na ulicy, trzeba się rozejrzeć - przyznaje Irena Strzałkowska.

CO BY POWIEDZIAŁ KRZYSIEK

Osoby z bliskiego otoczenia reżysera nie ukrywają, że przyłapują się na zastanawianiu: „a co by Krzysiek powiedział?”. Wśród nich Jerzy Stuhr, który wiele się od Kieślowskiego nauczył. W wydaniu specjalnym „Programu obowiązkowego” Telewizji Kino Polska opowiadał, jak przyszedł do niego konsultować „Historie miłosne”. Uwag było sporo, dotyczyły psychologicznego pogłębienia. „Wyszedłem w nocy z jego mieszkania i mówię: Koniec, to była nasza ostatnia rozmowa. Bo jak on zacznie mi przerabiać ten scenariusz, to już nie będzie mój film, ja stracę pewność siebie”. ( ) No, i to była naprawdę nasza ostatnia rozmowa, bo dziesięć dni potem umarł” - wspomina Jerzy Stuhr.

Poznali się w 1975 roku. Kieślowski zaczepił go po przedstawieniu pod teatrem i zaprosił do udziału w debiutanckiej „Bliźnie”. Podczas kręcenia myślał już zresztą o kolejnej roli dla Stuhra (w telewizyjnym „Spokoju”, który trafił na półkę). Kieślowski - dokumentalista - wypracowywał dopiero metodę pracy z aktorem, Stuhr pomagał kompletować obsadę. Nakręcili razem „Amatora”. Opowieść o zaopatrzeniowcu Filipie Moszu, który kupuje amatorską kamerę, co okaże się przełomową decyzją, uznawana jest za jedno z najważniejszych dzieł kina moralnego niepokoju. Niezadowolony z pierwotnego zakończenia Kieślowski zdecydował się dokręcić nowe: ostatecznie w finale Mosz kieruje obiektyw na siebie i zaczyna jeszcze raz opowiadać swoje życie. Na planie Stuhr z Kieślowskim spotykali się potem przy okazji „Przypadku”, „Dekalogu” właśnie (Stuhr i Zbigniew Zamachowski w części X zagrali braci, którzy dziedziczą po ojcu cenną kolekcję znaczków) i „Trzech kolorów: Białego”.

ZABAWNA SYTUACJA W CANNES

Wspomniany „Dekalog X” był wysoko oceniany przez przyjaciół i współpracowników Kieślowskiego, których reżyser poprosił, żeby wybrali filmy zasługujące na wersję pełnometrażową. Zabrakło jednak materiału filmowego. Ostatecznie wybrano przykazanie piąte i szóste. Irena Strzałkowska, która zdążyła przenieść się z Biura Komitetu Kinematografii przy Krakowskim Przedmieściu do Toru, jeździła z Kieślowskim na festiwale. Zabawna sytuacja miała miejsce w Cannes po projekcji „Krótkiego filmu o zabijaniu” dla Cannon Group:

- Siedział za nami Chuck Norris, wówczas jedna z gwiazd studia. Stuknął Krzysztofa w ramię i powiedział: „Słuchaj, ja już różnie w filmach zabijałem, ale żeby tak kamieniem?”. Facetowi, który uchodził za czołowego zabijakę, wydało się to zbyt brutalne - dodaje Strzałkowska.

„Dekalog” sprzedano do siedemdziesięciu krajów, prawa do remake'u kupiła stacja HBO (mimo przymiarek projektu nie zrealizowano). Skąd ten sukces? - Nie lubię słowa „uniwersalny”, bo jak jest uniwersalny, to jest żaden - zaznacza Strzałkowska. - Ale przecież to były filmy zrozumiałe niezależnie od szerokości geograficznej. Z drugiej strony mówią o polskiej rzeczywistości, naszych obyczajach, o tym, jak postrzegamy przykazania - czy może lepiej - jak my, jako współczesne społeczeństwo, mieścimy się w tym haśle.

• * 18 czerwca, Królikarnia, ul. Puławska 113a. Od godz. 12.
• Bilety 29 zł (w przedsprzedaży) i 39 zł (na miejscu). Dzieci do lat 12 oraz osoby powyżej 65. roku życia na festiwal wchodzą za darmo. Bilety można kupić na stronie cojestgrane24festival.pl oraz na miejscu.
• DEBATY O KIEŚLOWSKIM
• * Przed „Rodziną Soprano” był „Dekalog”(godz. 13, po zakończeniu debaty o godz. 14 projekcja „Krótkiego filmu o miłości”).
• Goście m.in.: Jerzy Stuhr, Irena Strzałkowska, Dariusz Jabłoński, Magdalena Juszczyk.
• * O duchowości z religią i bez (godz. 15.30, po zakończeniu debaty o godz. 16.30 projekcja filmu „Bez końca”).
• Goście m.in.: ks. Andrzej Luter, Martyna Harland, Joanna Kos-Krauze.