Podróżuj i oglądaj. Najważniejsze europejskie wystawy 2016 r.

Od arcydzieł malarstwa, przez przykłady wzornictwa, po dokumentację historii ikony popkultury. Oto wystawy, dla których warto wybrać się w europejską podróż.

1. DADAŚWIAT Z KSIĄŻKI DO MUZEUM

Zurych, Kunsthaus, 5 lutego - 1 maja

Sto lat temu do nobliwego Zurychu z różnych stron Europy zjechali artyści unikający mobilizacji w swoich rodzimych krajach. Życie neutralnej Szwajcarii toczyło się spokojnym nurtem, a artyści za nudą nie przepadają, stąd pomysł założenia klubu nocnego. I to właśnie powołany przez Jeana Arpa Cabaret Voltaire stał się miejscem narodzin szalonego, anarchistycznie unoszącego się w oparach absurdu ruchu dada. Teraz, wiek po tych wydarzeniach, przywołana została idea Tristana Tzary, który w 1921 roku chciał wydać opus magnum ruchu pod hasłem „Dadaglobe”. Prace do niej przygotowali oprócz Arpa i Tzary, także André Breton, Hannah Höch, czy Max Ernst, w sumie 30 słynnych autorów z siedmiu krajów. Jednak ta wieloelementowa książka nie ujrzała światła dziennego. Teraz przygotowane w czterech kategoriach prace: fotograficzne autoportrety, oryginalne rysunki, zdjęcia prac i projekty całych stron złożą się na ekspozycję, którą uzupełnią fotomontaże i kolaże, rękopisy i dokumentacja, rekonstruujące tę książkę. Ze Szwajcarii wystawa pojedzie za ocean, do MoMA w Nowym Jorku.

2. BOSCH. WIZJE GENIUSZA

Hertogenbosch, Het Noordbrabants Museum, 13 lutego - 8 maja

Mija właśnie 500 lat od śmierci jednego z najsłynniejszych malarzy w historii sztuki świata, tworzącego u schyłku XV i na początku XVI wieku, na przełomie średniowiecza i renesansu. W mieście jego narodzin, życia i śmierci - Hertogenbosch w Brabancji, od którego pochodzi używana dziś forma nazwiska Hieronima van Aken - organizowany jest teraz prawdziwy karnawał jego twórczości.
Przede wszystkim pierwszy raz w takiej skali zostanie zgromadzony jego dorobek. Na wystawie „Hieronymus Bosch: Visions of Genius" pokazanych zostanie 20 z 25 zachowanych jego malowideł, a także 19 rysunków jego autorstwa.
Dzieła sprowadzone zostaną z całego świata, od madryckiego Prado po muzea amerykańskie. Ich dużych rozmiarów reprodukcje wyjdą z muzeum na ulice, by wszyscy mogli je zobaczyć, a nie tylko miłośnicy sztuki zapowiadający swój przyjazd na tę okazję do muzeum. Będzie można stanąć twarzą w twarz z niezwykłymi odrealnionymi wizjami malarza, jego karykaturalnymi wizerunkami mieszczan, jak i piekielnymi monstrami. Przyjrzeć się niegdysiejszym scenom ekstazy i tortur umieszczonym na współczesnym, miejskim tle.

3. BLASKI I NĘDZE: OBRAZY PROSTYTUCJI

Amsterdam, Van Gogh Museum, 19 lutego - 19 czerwca

Najpierw wystawa „Splendeurs et miseres. Images de la prostitution, 1850-1910” prezentowana była w paryskim Musée d'Orsay, ale to właśnie Van Gogh Museum przygotowało ją i teraz będzie eksponować. Na ekspozycji znalazły się wizerunki wytwornych kurtyzan i pospolitych dziwek - od Olimpii i jej buduaru, przez te wysiadujące w paryskich knajpach i spelunkach, a także szansonistki z kabaretów i cyrkówki. Podpatrywali je i malowali na obrazach Eduard Manet, Edgar Degas i Henri de Toulouse-Lautrec, a na wystawie zobaczyć będą również ich wizerunki utrwalone także przez nie mniej sławnych Muncha, Vlamincka, Van Dongena i Picassa. Czyli jest to pokaz sztuki wysokiego lotu, choć nie zabraknie na nim i dokumentacji mniej artystycznej tego społecznego problemu rozwijających się wraz z rewolucją przemysłową XIX-to wiecznych miast. Tytuł ekspozycji zaczerpnięty z powieści Balzaka oddaje wzloty, ale też i tragizm losów kobiet uprawiających najstarszy zawód świata, a sama wystawa jest dowodem męskich fascynacji i pożądań, artystycznych i nie tylko.

4. MATTHEW BARNEY. DŹWIGACZE JĄDER I INNE EKSTREMALNE WYOBRAŻENIA

Oslo, Astrup Fearnley Museet, 25 lutego - 15 maja

Matthew Barney - amerykański malarz, rzeźbiarz, a także aktor, reżyser, producent, scenograf i scenarzysta, przez krytykę uznawany jest za twórcę extrem body artu. Jego imię i nazwisko w tytule gwarantuje niezwykłość ekspozycji. Partner życiowy Björk uznany został przez amerykański Newsweek za przedstawiciela androginii i nowej dekadencji, niemiecki Der Spiegel nazwał go „showmanem mutantów”, natomiast kreowany przez niego świat ma magnetyczną moc przyrównywaną do działań iluzjonisty Harry'ego Houdiniego. Na wystawę prac filmowych i rzeźbiarskich kontrowersyjnego twórcy złożą się dzieła z norweskiej kolekcji, jak i nowe. W muzeum zaprojektowanym przez Renzo Piano zaprezentowane zostaną jego wczesne realizacje z lat 90. w tym „Transexualis”, przez cykl „Cremaster” (anatomiczny tytuł oznacza dźwigacza jąder), po sześciogodzinną sagę „River of Fundament” z 2014 roku.
Będą to zarówno biologiczno-seksualne narracje, ale także rzeźby, rysunki, zdjęcia i dokumentacje pefomansów. Pod piękną powierzchownością zarówno własnego ciała, a także posągowych postaci, jak ze zdjęć Leni Riefenstahl i ćwiczeń ludzkich ograniczeń Barnej ukrywa złowieszcze przesłania, opowiada o mutacjach i prowokuje ekstremalne emocje.

5. BOTTICELLI. OBRAZ DOSKONAŁY, REINTERPRETOWANY

Londyn, Victoria and Albert Museum, 5 marca - 3 lipca

„Botticelli Reimagined” to pierwsza od lat tak wielka wystawa monograficzna poświęcona malarstwu mistrza quattrocenta. Alessandro di Mariano di Vanni Filipepi, znany jako Beczułka (Botticelli), uchodzi za niedościgniony wzór w przedstawianiu kobiecego wdzięku. Doskonały rysunek, świetlisty koloryt i poetycka wymowa jego dzieł sprawiła, że stał się wzorem dla wielu twórców. Na wystawie pokazanych zostanie pół setki jego oryginalnych, malowanych na płótnie obrazów, które uzupełni 150 innych eksponatów, zarówno malarskich, jak i filmów, rysunków, zdjęć, tkanin, rzeźb i druków. Wśród nich znajdą się obrazy jego naśladowców, a także artystów, dla których był inspiracją. Oprócz słynnych Prerafaelitów, czyli działających w XIX wieku Dante Gabriella Rosettiego, Edward Burne-Jonesa, czy Williama Morrisa, także René Magritte’a, Elsy Schiaparelli, czy Andy Warhola i Cindy Sherman.

6. CELNIK ROUSSEAU. PIERWOTNA NAIWNOŚĆ

Paryż, Musée d'Orsay, 22 marca - 17 lipca

Henri Julien Félix Rousseau, zwany Celnikiem, francuski naiwista był gwiazdą zeszłorocznego sezonu wystawienniczego w Wenecji. Teraz jego twórczość zaprezentowana zostanie w Paryżu, w mieście, w którym żył, pracował i malował na przełomie XIX i XX wieku. Przywołana zostanie magiczna atmosfera jego pejzaży, fantastycznych wyobrażeń dżungli i tropików, ale i sceny życia codziennego, które zmieniały się w baśniowy sen. Pokazane zostaną zapełniające obrazy monstrualne kwiaty, lwy, węże i aborygeni, które powstały w jego wyobraźni.
Dorobek Celnika Rousseau zaprezentowany będzie w towarzystwie dzieł twórców paryskiej bohemy doceniających jego talent i niezwykłe wizje: poza Picassem, który przygotował pierwszą ekspozycję jego twórczości, także Cezanne’a, Redona, Gauguina, Seurata, czy też inspirujących się nim Fridy Kahlo, Diego Rivery i Kandinsky'ego.

7. GORSETY, STANIKI I NIEWYMOWNE

Londyn, Victoria and Albert Museum, 16 kwietnia - 12 marca 2017

„Undressed: A Brief History od Underwear" to pouczająca, ale i ponętna wystawa poświęcona historii i znaczeniu bielizny. Ekspozycja w londyńskim muzeum Victorii i Alberta ma pokazać ewolucję odzieży spodniej od krępujących gorsetów i krynolin po wygodne biustonosze (pierwszy współczesny odpowiednik biustonosza został opatentowany dopiero w 1910 przez Mary Phelps Jacob).
Zgromadzone zostaną na niej nie tylko przykłady eleganckiej garderoby, nawet tak dziś dziwaczne jak ocieplane długie pantalony matki Królowej Victorii, ale też dokumentacja zmian w sposobie traktowania płci i jej atrybutów, wiodąca aż po rewolucję seksualną lat 60. minionego stulecia. Wystawa przedstawić ma i zmiany moralności, i wpływ rozwoju przemysłu na higienę oraz zdrowie kobiet.
Jednak opierać się będzie przede wszystkim na samej bieliźnie, od tej wzbudzającej dziś salwy śmiechu, po kuszącą swymi formami produkcję najsłynniejszych domów mody i światowych projektantów, od kosmicznych legginsów, po figi wymyślone przez Vivien Westwood.

8. EXHIBITIONISM: THE ROLLING STONES

Londyn, galeria Saatchi, 5 kwietnia - 4 września

Po raz pierwszy w londyńskiej galerii Saatchi przygotowana zostanie ekspozycja związana z historią giganta szołbiznesu, Rolling Stonesów, cieszących się niesłabnącą popularnością. Pod hasłem „Exhibitionism” w 9 pokojach na 2 piętrach budynku zgromadzonych będzie ponad pół tysiąca dokumentów, pamiątek i archiwaliów związanych z 54-letnim działaniem supergrupy, ikony kultury rock’n roll. Przygotowanie ekspozycji zajęło prawie 3 lata. Pokazane będą oryginalne kreacje sceniczne muzyków, rzadkie gitary i instrumenty, nieznane nagrania oraz materiały wideo. Będzie można również zobaczyć pamiętniki i korespondencję Stonesów, plakaty, okładki albumów oraz prezentacje filmowe. W interaktywnej oprawie poznawać będzie można wszystkie aspekty ich kariery od bluesowych, londyńskich początków, przez szaleństwo sex&drugs, po współpracę z innymi wielkimi swych czasów: od Andy Warhola, Alexandra McQueena, po Martina Scorsese. W przygotowania ekspozycji włączył się cały zespół: Mick Jagger, Keith Richards, Charlie Watts i Ronnie Wood.

9. PAUL KLEE, L'IRONIE A L'OEUVRE

Paryż, Centrum Pompidou, 26 kwietnia - 16 sierpnia

„Paul Klee, ironia w twórczości” to niezwykle obszerny przegląd dzieł szwajcarsko-niemieckiego malarza. który był jednym z najciekawszych artystów XX wieku. Mieszał techniki i porządki, był związany z różnymi kierunkami: od ekspresjonizmu, przez kubizm i abstrakcjonizm, po surrealizm, działał w Bauhausie, fascynował się sztuką orientu, plastycznym językiem dzieci i niepełnosprawnych, ale żadna z tych stylistyk nie może w pełni określić charakteru jego sztuki.
Prace Klee, zazwyczaj niewielkich rozmiarów, choć osiągające na rynku sztuki gigantyczne ceny, odwołują się do poezji, muzyki i snów. Pokaźna retrospektywa w Centrum Pompidou - pokazanych zostanie ćwierć tysiąca dzieł z różnych okresów - ukaże jego dorobek pod innym niż zwykle kątem. Jej tematem będzie „romantyczna ironia” łącząca artystyczny wdzięk z intelektualnym dystansem. Według zapewnień organizatorów siedem różnych sekcji udowodnić ma odkrywczość i bogactwo znaczeń proponowanych przez artystę. Wśród parodii i pastiszów znajdą się wariacje na temat groteski i żartu, tradycji i kanonów, a przede wszystkim zabawy z widzem.

10. ERA VELáZQUEZA

Berlin, Gemäldegalerie, 1 lipca - 30 października

„El Siglo de Oro. Die Ära Velázquez” - to pokaz złotego wieku malarstwa hiszpańskiego, czyli baroku w najlepszym wydaniu. Na wystawę złoży się ponad setka obrazów stworzonych nie tylko przez Diego Velázqueza - nadwornego malarza króla Filipa IV Habsburga - ale i innych wielkich przedstawicieli sztuki XVII wieku. Pokazane będą również dzieła Murilla i Zurbarána, a także ich wielkiego poprzednika - El Greco. Będzie to wytworne malarstwo portretowe, ale też sceny religijne oraz martwe natury, czyli przegląd malarskiego kunsztu największego imperium tego czasu. Wystawa oparta będzie o pokaźne zbiory berlińskiej Gemäldegalerie, ale uzupełnią ją zabytki wypożyczone z najbardziej liczących się kolekcji światowych. Oprócz obrazów także rzeźby, grafiki i rysunki składające się na bogactwo sztuki hiszpańskiego Złotego Wieku.