Ai Weiwei, David Hockney, Manet i buty Blahnika. Europejskie wystawy, na które warto się wybrać

Czekają nas pokazy klasyków współczesności, przeglądy sztuki nowej i ważne jubileusze honorowane znaczącymi podsumowaniami.

ZEMSTA ARTEMISII

ARTEMISIA GENTILESCHI E IL SUO TEMPO

Rzym, Muzeum w Palazzo Braschi, do 7 maja

Wystawa Artemisii Gentileschi, artystki z rodu rzymskich malarzy, to pokaz z tezą, którą trudno obalić.

Jest to wyprawa do czasów i historii sztuki XVII w. Artemisia urodzona w 1593 r. została oddana przez ojca, caravaggionistę, na nauki do Agostino Tassiego, który ją zgwałcił. Artystka pozwała go, ale sąd, by uwiarygodnić jej zeznania, poddał ją torturom. Tassiego skazano na rok więzienia, a malarka w twórczości powracała do tego dramatu. Na wystawie wśród blisko setki obrazów są „Judyta zabijająca Holofernesa” czy „Zuzanna i starcy”, które traktowane są jako rewanż za upokorzenia.

Artemisia była pierwszą malarką, która podejmowała w sztuce tematy biblijne i historyczne, zarezerwowane dotąd dla mężczyzn. Stała się uznaną artystką i utrzymywała się ze sztuki wszędzie tam, gdzie mieszkała, od Florencji, przez Wenecję, Rzym, po Londyn i Neapol.

 

THE BODY IN MOVEMENT

Paryż, Louvre, The Petite Galerie, skrzydło Richelie, do 3 lipca

Ekspozycję „Ciało w ruchu. Taniec i muzeum” poświęcono ukazaniu ruchu w sztuce, nie tylko tańcowi, ale również artystycznym zapisom dynamiki w statycznych dziełach.

Uchwycone przez artystów w różnych materiałach i stylistykach chód, bieg, zwroty, zatrzymane zostały w bezruchu, jako ucieleśnienie ducha.

Jeszcze zanim pojawiły się techniki zapisu fotograficznego w późnych latach XIX wieku, artyści w różny sposób starali się oddać dynamikę i ekspresję ciał.

Przykłady tych poszukiwań od czasu antyku, przez obrazy Rubensa po Delacroix trafiły na wystawę, ale jej trzon stanowią dzieła twórców awangardy miary Degasa czy Rodina, wprowadzających taniec do kręgu swoich malarskich zainteresowań.

Pokazano też dokumentację działań słynnych tancerzy: Loie Fuller, Isadory Duncan czy Wacława Niżyńskiego, którzy zrewolucjonizowali taniec współczesny.

HOCKNEY NA 80. URODZINY

Londyn, Tate Britain, 9 lutego - 29 maja

David Hockney, jeden z najbardziej cenionych brytyjskich twórców naszych czasów, fetowany jest w tym roku z okazji okrągłego jubileuszu 80-lecia. W Tate Britain przygotowywana jest przekrojowa wystawa jego twórczości. Trafią na nią najważniejsze dzieła z zakresu malarstwa, rysunku, grafiki, a także fotografie i wideo dokumentujące m.in. jego słynne scenografie operowe i baletowe. Od wczesnych portretów i scen znad basenów powstających pod wpływem estetyki kalifornijskiej, przez przetworzone pejzaże Yorkshire, po najnowsze płótna, dotąd jeszcze nieprezentowane publicznie.

Bo artysta uhonorowany w 2012 roku przez królową Elżbietę II Order of Merit wciąż maluje, nieustannie poszukując najlepszych środków wyrazu oddającego urodę codzienności.

Urodzinowa retrospektywa ma być jedyną szansą obejrzenia tak wielu prac z tak różnych okresów i kolekcji w jednym miejscu – po pokazie w Londynie zostanie przeniesiona do Centrum Pompidou w Paryżu (21 czerwca – 24 września).

RADICAL EYE ELTONA JOHNA

Londyn, Tate Modern, do 7 maja

Wielka wystawa zdjęć z kolekcji Eltona Johna jest przebojem sezonu w Wielkiej Brytanii. Do galerii przyciąga sława kolekcjonera, ale to zdjęcia powinny być tym magnesem. Piosenkarz gromadził je ćwierć wieku, po tym, gdy przeszedł odwyk i sprzedał wszystkie poprzednie kolekcje, m.in. obrazów i starych samochodów, a znajomy prowadzący galerię zaraził go nową pasją. Kupował dzieła fotografów zawzięcie, nawet po kilka tygodniowo, i teraz zbiór blisko 8 tys. prac zapisał narodowi, powierzając kurateli Tate Modern. Teraz kuratorzy wybrali z nich około 200 prac modernistycznych i twierdzą, że z całości podobnych wystaw można byłoby przygotować z dwadzieścia. Są tu fotki klasyków eksperymentów - od László Moholy-Nagy, przez Man Raya, po Aleksandra Rodczenkę.

Na wystawie odwiedzanej przez tysiące osób najtłoczniej jest w sali, w której wyświetlany jest wywiad z muzykiem przeprowadzony w jednym z jego trzech domów. W Atlancie każda ściana obwieszona jest od podłogi do sufitu czarno-białymi zdjęciami. Wśród nich najważniejsze miejsce zajmują portrety sław miary Henriego Cartier-Bressona, czy Irvina Penna, który uwiecznił także Eltona Johna.

ROSJANIE REWOLUCYJNI

Londyn, Royal Academy of Arts do 17 kwietnia

„Rewolucja: sztuka rosyjska 1917-1932”, to wystawa pokazująca różnorodność radykalnych postaw artystycznych burzliwego piętnastolecia, którym położył kres dyktat stalinowski i narzucony dekretem socrealizm. W setną rocznicę obaleniu caratu i wprowadzenia rewolucyjnych zmian pokazano wybór 200 dzieł z kolekcji Państwowego Muzeum Rosyjskiego w Sankt Petersburgu oraz Galerii Tretiakowskiej w Moskwie - nadrealne dzieła Chagalla, konstruktywistyczne Rodczenki, El Lisitzky’ego i Tatlina, a także abstrakcje Kandinskiego.

Jest też Malewicz ze swoim Czarnym Kwadratem, w odtworzonym słynnym pokoju, prezentowanym podczas wystawy sztuki radzieckiej w 1932 roku w Moskwie. Jest suprematyzm, konstruktywizm, są eksperymenty filmowe Eisensteina, czy też propagandowe plakaty operujące nowym językiem plastycznych form. Ale obok nich są też produkcyjniaki - falujące łany pszenicy i robotnicy budujący przyszłość „nowych sowieckich obywateli” - czyli dzieła artystów socrealistycznych działających zgodnie z kierunkiem wytyczonym przez partię. Ważną częścią ekspozycji jest Izba Pamięci, która upamiętnia ofiary stalinowskiego terroru. To pięćdziesiąt fotografii ludzi zesłanych do obozów pracy. Wśród ofiar system są ludzie kultury, którzy nie mieścili się w wąskim, oficjalnym nurcie, narzuconym przez dyktaturę.

ZNÓW AI WEIWEI, ALE INACZEJ

Praga Národni galerie, 15 marca - 7 stycznia 2018

Po pokazie „Circle of Animals/Zodiac Heads” rzeźb Ai Weiweia w przestrzeni publicznej Praska Galeria Narodowa przedstawia przegląd jego najważniejszych dokonań w nowej, monumentalnej instalacji site-specific w muzealnym Wielkim Hallu. Będzie to inauguracja tej robiącej wrażenie przestrzeni na użytek programu nowych działań artystycznych.

Chiński artysta znany jest z poruszających wyobraźnię rzeźbiarskich interwencji, które nadają nowy wymiar zajmowanym miejscom – tak było z „Nasionami słonecznika” w Hali Turbin Tate Modern, tak też z „Wiecznymi rowerami” w National Gallery of Victoria w Melbourne. Jego prace zawsze są krytycznym komentarzem do ważnych wydarzeń współczesności. W Pradze artysta zamierza odnieść się do zagadnień kryzysu ekonomicznego i systemu wartości oraz moralnego upadku cywilizacji.

DESIGN NA STULECIE NIEPODLEGŁOŚCI

Helsinki, Design Museum, 24 marca - 29 maja

Które obiekty najlepiej opisują fińską tożsamość? Przed tym trudnym wyborem stanęli kuratorzy, przygotowując wystawę jubileuszową światowego giganta designu. Bo to właśnie projektowanie przemysłowe najbardziej wyróżnia w świecie fińską sztukę. Na ekspozycję „100 obiektów z Finlandii” wybrano po jednym przedmiocie na każdy rok historii państwa.

Eksponowane będą dzieła ikon designu – projekty Alvara Aalto czy też nie mniej słynne pomysły Tapio Wirkkali i Kaja Francka. Będą innowacyjne produkty Fiskars i oszałamiające tkaniny Marimekko, będą poważne rozwiązania konstrukcyjne, ale i humorystyczne przykłady wyposażenia wnętrz, odmieniające szarą codzienność. Wystawa po pokazie w stolicy Finlandii ruszy w tournée, odwiedzi kraje nadbałtyckie, ale też Madryt, być może w przyszłości także Polskę.

SZTUKA ZWANA DZIWACZNĄ I SKRZYWIONĄ

Londyn, Tate Britain, 5 kwietnia - 1 października

„Queer British Art 1861-1967” to pierwsza ekspozycja przygotowana w półwiecze zniesienia Sodomy law, czyli prawa zakazującego kontaktów seksualnych między osobami tej samej płci.

Niegdyś w Zjednoczonym Królestwie Wielkiej Brytanii i Irlandii oraz na ziemiach przez nie rządzonych, czyli na 1/4 kuli ziemskiej, homoseksualizm był prawnie zabroniony i jeszcze na początku lat 60. XIX w. groziła za niego kara śmierci. Później zamieniono ją na dożywotnie pozbawienie wolności.

50 lat od zarzucenia dyskryminacji i wykluczenia osób nieheteronormatywnych przypomniane zostaną przykłady ich sztuki.

Pokazane zostaną rysunki, malarstwo i fotografie oraz filmy, niejednokrotnie bardzo osobiste i intymne, od prerafaelitów, Johna Singera Sargenta, Dory Carrington, Duncana Granta, po Davida Hockneya.

DOCUMENTA 14

Ateny, Miejskie Centrum Sztuki, 8 kwietnia - 16 lipca

Kassel, od 10 czerwca do 17 września

14. edycja najbardziej prestiżowej imprezy artystycznej na świecie, rywalizującej o palmę pierwszeństwa z Biennale weneckim (w tym roku zaczynającym się 13 maja), po raz pierwszy od 60 lat odbywać się będzie także poza Kassel.

Adam Szymczyk, Polak, szef Kunsthalle w Bazylei, który został mianowany dyrektorem artystycznym festiwalu, wprowadził znaczącą innowację do programu Documenta. Wystawy i towarzyszące im działania zorganizowane zostaną najpierw w stolicy Grecji – Atenach.

Na dawnych terenach wojskowych przygotowane zostaną artystyczne „34 ćwiczenia z wolności” jako fragment ekspozycji „Parlament ciał”. Zaproszeni artyści prowadzić będą dialog z publicznością w specjalnie zaaranżowanych przez Andreasa Angelidakisa pawilonach. Będzie to wprowadzenie do „współczesnego języka oporu”, od kurdyjskiej rewolucji, przez sztukę queer, po głosy imigrantów docierających do Europy i Stanów Zjednoczonych.

W Kassel wystawa zajmie jak zwykle znaczną część centrum – od monumentalnego Fridericianum po mniejsze salony i galerie.

PRZEPYCH DREZDEŃSKIEGO DWORU

Drezno, Zamek, 9 kwietnia

Wiosną zostanie otwarta kolejna część renesansowego skrzydła na Zamku w Dreźnie. Dwie nowe wystawy stałe przedstawią po raz pierwszy w skrzydle wschodnim i północnym największą w świecie kolekcję szat, dawnej broni oraz wynalazków naukowych z czasów reformacji i wczesnego baroku. Pokaz „Na drodze do objęcia władzy elektorskiej” tworzą eksponaty ukazujące żądzę władzy rodu Wettinów oraz, z okazji 500-lecia protestantyzmu, program ruchu reformacyjnego saksońskich książąt elektorów. Natomiast wystawa „Garderoba księcia elektora” przedstawi oryginalną i zapierającą dech w piersiach modę książąt elektorów z około 1600 roku. Obie prezentacje uzupełnią dzieła sztuki pochodzące z czasów baroku.

EFEKT LUTRA

Berlin, Martin-Gropius-Bau, 12 kwietnia - 5 listopada

Kiedy 31 października 1517 roku Marcin Luter sprzeciwił się sprzedaży odpustów prowadzonej przez Kościół i do drzwi katedry zamkowej w Wittenberdze przybił swoje 95 tez, nie przypuszczał, jaką rewolucję przyniesie to jego zaproszenie do dyskusji. Zapoczątkowana przez niego reformacja zmieniła nie tylko obraz chrześcijaństwa, ale i dzieje Niemiec oraz Europy.

Podważyła podstawy obowiązującego porządku społecznego, przyniosła nie tylko zażarte spory, ale i krwawe konflikty, jak też wpłynęła na życie rodzinne, edukację i rozwój sztuk.

W 2017 roku na wszystkich kontynentach obchodzone jest pięćsetlecie tego wydarzenia, a na 3 tys. m kw. Martin-Gropius-Bau przygotowywana jest wielka wystawa poświęcona protestantyzmowi. Na ekspozycji „Efekt Lutra” pokazane zostaną eksponaty sprowadzone ze światowych kolekcji, opisujące przemiany protestantyzmu.

Od XVI-wiecznych arcydzieł sztuki, przez dokumenty, po świadectwa różnic między Kościołem luterańskim, anglikańskim, pietyzmem, kalwinizmem czy też innymi odmianami chrześcijańskich dróg ku zbawieniu. Przykłady nie tylko z Niemiec, ale i Szwecji, Stanów Zjednoczonych, Korei Południowej czy Tanzanii.

MANET I PARYŻ JEGO CZASÓW

Mediolan, Palazzo Reale do 2 lipca

Malarstwo francuskie ze zbiorów Musée d’Orsay pokazujące nie tylko poszukiwania artystyczne twórców, ale też obraz zmieniającej się i tętniącej życiem stolicy świata sztuki ówczesnych czasów - Paryża, w latach 1850-80. Na pokaz wybrano 17 obrazów Edourda Maneta i 40 innych malarzy, m.in. Boldiniego, Cézanne’a, Degasa, Fantin-Latoura, Gauguina, Moneta, Berthe Morisot, Renoira, Signaca, Tissota.

Prezentację podzielono na tematyczne części - poza przeglądem dzieł Maneta, także ukazujące kadry z wielkiego miasta, brzegów Sekwany, codziennego życia. 

BLAHNIK. SZTUKA BUTÓW W MUZEUM

Mediolan, Palazzo Morando, do 9 kwietnia

Manolo Blahnik jest dziś dyktującym trendy jednym z najważniejszych projektantów przemysłu obuwniczego. Projektant miał zostać scenografem i swoje zawodowe życie związać z teatrem, ale pod wpływem Diany Vreeland, słynnej naczelnej Vogue’a, zajął się jednak butami. Pierwsza jego kolekcja powstała w 1971 roku, a dziś buty z metką Manolo Blahnik mają w szafach i noszą na galach światowe gwiazdy i celebrytki. Rozsławione serią filmów „Sex w wielkim mieście” pantofelki są obiektem westchnień elegantek, gotowych wydawać fortunę na modę, a zwłaszcza na słynne Manolosy.

Nic dziwnego - modele jego autorstwa są ikonami designu przełomu XX i XXI wieku. Hiszpan robiący karierę w Nowym Jorku doczekał się wystawy, na której pokazano jego wybór z czołowych kolekcji: Suntaxa, czy Architectural Lizzard teraz oglądać można we Włoszech, a już od sierpnia w Pradze w Museum Kampa.

HENRY MOORE. IMPULS DLA EUROPY

Münster, LWL-Museum für Kunst und Kultur, do 19 marca (wystawa zakończona)

Wystawa jednego z najważniejszych artystów XX wieku, zwanego „Picassem rzeźby”, którego sztuka do dziś wpływa na twórczość kolejnych pokoleń. Angielski rzeźbiarz, choć zajmował się przede wszystkim postacią ludzką, to zmierzał ku abstrakcji, nie interesowały go treści symboliczne, ale charakter materiału i monumentalizm kształtu. Sformułowana przez niego koncepcja formy rzeźbiarskiej – przemiany bezładnej bryły w kompozycję – opierała się na syntezie form, ale też ścisłym łączeniu ich z otoczeniem. Niemiecka wystawa „Henry Moore. Impuls für Europa” jest próbą znalezienia odpowiedzi na to, co sprawiło, że jego postawa artystyczna i osiągnięcia tak dalece inspirują artystów niemieckich i światowych – od Hansa Uhlmanna i Bernharda Heiligera po Josepha Beuysa i Barbarę Hepworth – i jak relacja człowieka z naturą doprowadziła do wyboru figury jako centralnego motywu sztuki. Pokazanych zostało 120 rzeźb Moore’a i 16 innych autorów, m.in. Hansa Arpa, Alberto Giacomettiego i Markusa Lüpertza, które zestawiono dodatkowo z obrazami Picassa.